Wesz łonowa – historia wymierania czy błędna interpretacja wyników badań nad mendoweszkami?

Tak, wesz łonowa. I na nią przyszedł czas. Ta przypominająca serce lub kraba wesz, jest z nami (człowiekiem) od zarania dziejów i towarzyszy nam w najbardziej intymnych momentach życia 😉 Zerknijcie na fotkę, czyż nie jest słodka? U mnie to numer dwa ulubionych weszek (zaraz po Wesz z foki Echinophthirius horridus).

Ale, wracając do tematu…..Pojawiło się kilka publikacji w stylu: Mendoweszka – ginący gatunek! Uratuj wesz łonową! itd…. Sama się nad tym mocno zastanawiam, bo obserwacji tych wszy jest niewiele lub tak tylko nam się wydaje. Ale nie tylko mnie to ciekawiło. Naukowcy popełnili kilka prac np.: „Did the “Brazilian” kill the pubic louse?”, „Pubic Lice. An Endangered Species?”. Ale czy rzeczywiście powinniśmy wciągnąć mednoweszkę na listę gatunków zagrożonych? Stawiać jej rezerwaty, a może pomniki przyrody pomiędzy naszymi nogami lub na twarzy? Ale przecież żywiciel też powinien być wtedy pod ochroną? Tyle pytań…a odpowiedź jedna!

NIE.

Fakt, jakby wziąć pod uwagę jedno badanie lub daną lokalizację, to można by wnioskować, że wesz łonowa jest na wymarciu. Bo przecież niszczymy jej środowisko życia -> modna depilacja miejsc intymnych pozbawia te owady domu ;( Leki i środki przeciwpasożytnicze zabijają same mendoweszki….ale pasożyt pozostaje pasożytem 🙂

Pamiętajcie, wszy są z nami od bardzo, bardzo dawna. Jaja wszy znaleziono w wykopaliskach i na mumiach: te z Brazylii szacuje się na 10 000 lat, te z wykopalisk w Izraelu na 6300-6900 rok p.n.e, jaja z mumii znalezionej w Azji to 3 800 lat, natomiast z Chile, określa się między 2000 r. p.n.e., a 500 r. n.e. (Mumcuoglu i Zias 1989, Araújo i in. 2000, Reinhard i Buikstra 2002, Orion i in. 2004, Mumcuoglu 2008, Anderson i Chaney 2009, Mumcuoglu i Hadas 2011, Mumcuoglu i Gunnewag 2012, Arriaza i in. 2013). Więc trochę wosku i plastry im nie zaszkodzą.

Wszom ludzkim nie zaszkodziło nawet zrzucenie przez nas okrywy włosowej. Co zrobiły? Dostosowały się. Zmieniły trochę mechanizm pasożytowania i miejsce. Są na to badania. Wiemy, że wszy były z nami już od czasów prehomididów, choć z dokładnym ustaleniem momentu jest trudno (Kittler i in. 2003, Mumcuoglu 2008, Light i Reed 2009, Weiss 2009, Veracx i Raoult 2012, Ashfaq i in. 2015, Drali i in. 2016).

Tak więc nie, sądzę, że mendoweszki będą z nami dłużej niż byśmy sobie tego życzyli. A stwierdzeń tej wszy na pewnych terenach jest mało, raczej z innego powodu….wstydliwego. No i przez jej wielkość, czasem po prostu trudno ją zidentyfikować. Tutaj ogromnie dziękuję anonimowej osobie, która zwróciła się do mnie z identyfikacją owadów i okazało się, że są to właśnie moje ukochane mendoweszki! Materiał został mi przekazany, za co po stokroć tej osobie dziękuję. A jeśli i Wy macie jakieś wszy, ej, nie marnujcie cennego materiału, hop je do alkoholu i wysłać proszę pani entomolog, więcej tutaj Poszukuję wszy!

Wyginiecie pasożytów? O super – pomyśli większość. Błąd. Pamiętajcie, że zwykle to co jest łatwe i przyjemne nie zawsze jest dobre. Mimo, że pasożyty uprzykrzają nam życie to ich rola w ekosystemie jest niewyobrażalnie duża! Nie jest ona jednak tak łatwo definiowana. To nie jest jedwab, który dają nam jedwabniki czy zapylanie roślin przez pszczoły. Skutki wyginięcia pasożytów mogą być katastrofalne. A pamiętajcie, że większość pasożytów jest niegroźna dla swoich żywicieli, żyją w subtelnej równowadze, bo jaki sens miałoby zabijanie i niszczenie swojego domu i miejsca życia? To tak jakbyśmy chcieli kupić nowy dom, wejść do niego, obejrzeć piękne nowe meble, a potem wziąć zapałkę i podpalić. Choć czasem ta harmonia pasożyt-żywiciel zostaje zakłócona. I mamy problem. Natura nie lubi pustki, zniknięcie jednego pasożyta=pojawienie się innych, na których nie jesteśmy, być może, gotowi.

Jaka jest rola pasożytów?
Regulują liczebność gatunków – zwyczajnie zabijają część organizmów.
Utrzymują ekosystem w równowadze, czyli sprawiają, że część oraganizmów jest bardziej podatna na drapieżniki.

Przykłady:
1. Pobrzeżka pospolita Littorina littorea i przywra Cryptocotyle lingua (Seaman i Briffta 2015): pobrzeżka to taki niewielki ślimak, pospolicie występujący w Atlantyku (ale nielicznie pojawia się też w Bałtyku). Otóż ślimak zarażony przywrą zjada o wiele mniej glonów niż zwykle. Tak więc wpływa dwojako: ślimak nie niszczy glonów oraz zostaje ich więcej dla innych glonożerców.

2. Pardwa mszarna Lagopus lagopus scoticus i nicień Trichostrongylus tenuis (Dobson i Hudson 1995): te kuraki (u nas pod ścisłą ochrona) zarażone nicieniem wydają silniejszy zapach, przez co są wyniuchiwane przez drapieżniki, a tym samym, zabijane i zjadane. Czyli pasożyt reguluje populację tego ptaka.

3. Kanguroszczurnik pędzloogonowy Bettongia penicillata i walka z jego pasożytami: nazwa jest dość nietrafiona, najpierw myślimy, że zwierzę wygląda jak kangur, potem jak szczur, a to zwykły torbacz jest 😉 W Polsce go nie spotkamy (chyba że w ZOO), to ssak z Australii. Jego sytuacja była nieciekawa, gatunek znikał w oczach, otrzymał status krytycznie zagrożonego. Postanowiono go trochę „odrobaczyć”, bo podejrzewano, że winę za to ponoszą pasożyty (a doliczono się ponad 30 gatunków). Jednak długie, kilkuletnie badania wskazały, że te kanguroszczurnik żyje sobie z tymi pasożytami w równowadze, a czasem mają też pozytywny wpływ na jego życie: regulują rozmnażanie, wpływają na zachowanie czy wspierają go w walce z chorobami.

4. Wilki i pierwotniak Toxoplasma gondii (Meyer i in. 2022): te badania są dość świeże, bo z końca 2022 roku i wskazują, że wilki z Parku Yellowstone (badania z przeszło 26 lat) zarażone Toxoplasma gondii (ten sam dziad, przed którym przestrzegane są kobiety w ciąży) nie są już takimi nieśmiałymi, strachliwymi pieskami 😉 Śmielej opuszczały stado i miały większe prawdopodobieństwo zostać przywódcą stada. No i też większe szanse na śmierć. Ale Wait! To nie pierwsze wskazania, że ten podstępny pierwotniak kontroluje zachowanie zwierząt. Taką samą sytuację stwierdzono dla hien (Gering i in. 2021) oraz kotów (Webster 2007). We wszystkich przypadkach, takie ryzykowne zachowania mogą prowadzić do większej śmiertelności i w konsekwencji albo regulacji gatunku (np. organizmów niepożądanych) albo jego wyginięcia (dla gatunków zagrożonych).

Literatura

1. Anderson A.L., Chaney E. 2009. Pubic lice (Pthirus pubis): history, biology and treatment vs. knowledge and beliefs of US college students. International Journal of Enviromental Researchin Public Health. 6: 592-600.
2. Araújo A., Ferreira L.F., Guidon N. Maues da Serra Freire N., Reinhard K.J., Dittmar K. Ten thousand years of head lice infection. Parasitology Today 16: 269.
3. Armstrong N.R., Wilson J.D. 2006. Did the “Brazilian” kill the pubic louse?. Sexually Transmitted Infections, 82(3), 265-266. https://sti.bmj.com/content/82/3/265.2
4. Arriaza B., Standen V., Núnez H., Reinhard K. 2013. Study of archaeological nits/eggs of Pediculus humanus capitis by scanning electron microscopy. Micron 45: 145-149.
5. Ashfaq M., Prosser S., Nasir S., Masood M., Ratnasingham S., Hebert P.D. 2015. High diversity and rapid in the head louse, Pediculus humanus (Pediculidae:Phthiraptera). Sci Rep. 5: 14188.
6. Meyer C.J., Cassidy K.A., Stahler E.E., Brandell E.E., Anton C.B., Stahler D.R., Smith D.W. 2022. Parasitic infection increases risk-taking in a social, intermediate host carnivore. Communications Biology, 5(1), 1180.
7. Dholakia S., Buckler J., Jeans J.P., Pillai A., Eagles N., Dholakia S. 2014. Pubic Lice. Sexually Transmitted Diseases, 41(6), 388-391.https://journals.lww.com/stdjournal/Fulltext/2014/06000/Pubic_Lice__An_Endangered_Species_.8.aspx
8. Dobson A., Hudson P. 1995. The interaction between the parasites and predators of red grouse Lagopus lagopus scoticus. Ibis, 137, S87-S96.
9. Drali R., Abi-Rached L., Boutellis A., Djossou F., Barker S.C., Raoult D. 2016. Host switching of human lice to new world monkeys in South America. Infection. Genetic Evolution 39: 225-231.
10. Gering E., Laubach Z.M., Weber P.S.D., Soboll Hussey G., Lehmann K.D., Montgomery T.M., Getty T. 2021. Toxoplasma gondii infections are associated with costly boldness toward felids in a wild host. Nature communications, 12(1), 3842.
11. Kittler R., Kayser M., Stoneking M. 2003. Molecular Evolution of Pediculus humanus and the Origin of Clothing. Curr Biol. 13: 1414-1417.
12. Light J.E., Reed D.L. 2009. Multigene analysis of phylogenetic relationships and divergence times of primate sucking lice (Phthiraptera: Anoplura). Mol. Phylogenet. Evol. 50: 376-390.
13. Meyer C.J., Cassidy K.A., Stahler E.E., Brandell E.E., Anton C.B., Stahler D.R., Smith D.W. 2022. Parasitic infection increases risk-taking in a social, intermediate host carnivore. Communications Biology, 5(1), 1180.
14. Mumcuoglu K.Y., Zias J. 1989. How the ancients de-loused themselves. Biblical Archaeology Society: 66-69.
15. Mumcuoglu K.Y. 2008. Human lice: Pediculus and Pthirus. In: Paleomicrobiology. Raoult D., Drancourt M. (eds.) Springer, Berlin, Heidelberg: 215-222.
16. Mumcuoglu K.Y. 2008. The louse comb: past and present. American Entomologist 54: 164-166.
17. Mumcuoglu K.Y., Gunneweg J. 2012. A head louse egg, Pediculus humanus capitis foundin a louse comb excavated in The Christmas Cave, which dates to the 1 st c. BC and AD. In Outdoor Qumran and the Dead Sea. Its impact on the indoor bio-and material cultures at Qumran and the Judean Desert manuscript. Proceedings of the joint Hebrew University and COST Action D-42 Cultural Heritage Workshop held at the Hebrew University of Jerusalem in May: 25-26.
18. Mumcuoglu K.Y., Hadas G. 2011. Head Louse (Pediculus humanus capitis) Remains in a Louse Comb from the Roman Period Excavated in the Dead Sea Region. IEJ 61: 223- 229.
19. Northover A.S., Godfrey S.S., Lymbery A.J., Morris K., Wayne A.F., Thompson R.A. 2017. Evaluating the effects of ivermectin treatment on communities of gastrointestinal parasites in translocated woylies (Bettongia penicillata). EcoHealth, 14, 117-127.https://www.researchgate.net/profile/Alan-Lymbery/publication/288837290_Evaluating_the_Effects_of_Ivermectin_Treatment_on_Communities_of_Gastrointestinal_Parasites_in_Translocated_Woylies_Bettongia_penicillata/links/5715ca9e08ae0f1a39b1b0cd/Evaluating-the-Effects-of-Ivermectin-Treatment-on-Communities-of-Gastrointestinal-Parasites-in-Translocated-Woylies-Bettongia-penicillata.pdf
20. Northover A.S., Elliot A.D., Keatley S., Lim Z., Botero A., Ash A., Thompson R.A. 2018. Debilitating disease in a polyparasitised woylie (Bettongia penicillata): A diagnostic investigation. International Journal for Parasitology: Parasites and Wildlife, 7(3), 274-279.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6077177/
21. Orion E., Matz H., Wolf R. 2004. Ectoparasitic sexually transmitted diseases: scabies and pediculosis. Clinical Dermatology 22: 513-519.
22. Reinhard K.J., Buikstra J. 2003. Louse infestation of the Chiribaya culture, southern Peru: variation in prevalence by age and sex. Mem. I. Oswaldo Cruz 98: 173-179.
23. Seaman B., Briffa M. 2015. Parasites and personality in periwinkles (Littorina littorea): Infection status is associated with mean-level boldness but not repeatability. Behavioural processes, 115, 132-134. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S037663571500087X?via%3Dihub
24. Veracx A., Raoult D. 2012. Biology and genetics of human head and body lice. Trends in Parasitology 28: 563-571.
25. Webster J.P. 2007. The effect of Toxoplasma gondii on animal behavior: playing cat and mouse. Schizophrenia bulletin, 33(3), 752-756.
26. Weiss R.A. 2009. Apes, lice and prehistory. J. Biol. 8(2): 20.