Czego boi się Bombus? O naturalnych wrogach trzmieli.

Sympatyczne, puchate i pożyteczne kulki jakimi są trzmiele (Bombus), nie uwierzycie, tez mają swoich wrogów naturalnych. Na szczęście nie ma ich wielu, w końcu od Mateczki Natury trzmiele, w darze, otrzymały żądło, którym bronić się mogą mężnie. A oto co czyha na te słodziaki (wybaczcie, ale uwielbiam trzmiele). Ze względu na mnogość wrogów, nie wszystkie udało mi się opisać. Jeśli czegoś zabrakło, piszcie śmiało, uzupełnię!

On niestety nie przybija piątki pasożytom. Wam też nie chce. Tak wygląda zestresowany owad.

WIRUSY, BAKTERIE, GRZYBY I SPÓŁKA

Sporo tego. Wymienię tylko kilka:

  • Nosema bombi (choć od 2020 roku to Vairimorpha bombi) to mikrosporidium atakujące komórki jelita (układ pokarmowy) i cewek Malphigiego (układ wydalniczy) trzmieli.
  • DVW (z angielskiego Deformed wing virus) czyli wirus zdeformowanych skrzydeł, przenoszony prze Varroa destructor. O ile sam roztocz jest mniej niebezpieczny dla trzmieli, o tyle sam wirus już bardzo.
  • Świdrowiec Crithidia bombi, u zdrowych nie stanowi dużego zagrożenia, ale głodne i osłabione trzmiele mają już problem. Plus ten pasożyt potrafi wykastrować królowe. Buuuu ;(
  • Apicystis bombi z Apicomplexa, jak wyżej. U części jest tylko przenoszony, padają osłabione sztuki. Natomiast zarażone królowe, mogą nie przeżyć hibernacji.

BEZKRĘGOWCE

  • nicienie

Sphaerularia bombi sprawia, że trzmiele szukające schronienia do przezimowania, nie potrafią się skutecznie zagrzebać, przez co giną. A larwy nicienia opuszczają jego ciało i zarażają zdrowe osobniki.

  • roztocze

Tutaj należą głównie organizmy foretyczne, czyli takie, które z trzmiela robią sobie autobus, może właściwie samolot, aby ich woził po świecie 🙂 Są tez takie, które zjadają części gniazda lub pokarm w nim zgromadzony. Ale i pasożyty, oczywiście. To m.in. 6 gatunków z rodzaju Scutacarus, gatunki głównie foretyczne. Kuzinia laevis, rozkruszek, chętnie podjada trzmielom pierzgę i pyłek (Chmielewski 1991).

kleptopasożytnictwo

czyli omawiany już przez mnie przypadek obalania królowej na tronie w Trzmiel? Trzmielec? O pasożytnictwie społecznym. I tak zjawisko występuje w parach:

  • trzmielec gajowy (Psithyrus bohemicus) -> trzmiel gajowy (Bombus lucorum),
  • trzmielec ziemny (Psithyrus vestalis) -> trzmiel ziemny (Bombus terrestris),
  • trzmielec ogrodowy (Psithyrus barbutellus) -> trzmiel ogrodowy (Bombus hortorum).
Trzmielce nie posiadają koszyczka do zbierania pyłku na trzeciej parze odnóży, mają mniej owłosiony odwłok (błyszczący). Resztę różnic znajdziecie w kluczu str. 8 https://backend.pomagamypszczolom.pl/media/attachments/Trzmiele-Polski-Przewodnik-Terenowy.pdf

KRĘGOWCE

  • płazy i gady

Rzadko, ale również Bombus są zjadane przez płazy (ropuchy oraz żaby). A i rybom uda się trafić jakiegoś trzmiela.

  • ptaki

trzmielojad Pernis apivorus – cóż on może zjadać…hm….mimo, że nazwa jasno wskazuje, to właściwie pierwszym jego wyborem są osy i szerszenie. Jest przy tym bardzo cwany. Siedzi sobie na gałęzi i wypatruje pojedynczych osobników. Następnie jak szpieg z krainy Deszczowców podąża za nimi do gniazda i voila! Obiad gotowy. Zjada nie tylko dorosłe, ale również larwy i poczwarki. Świetnie radzi sobie też z gniazdami w ziemi, rozkopuje je swoimi potężnymi szponami. Nie pogardzi również chrząszczami i innymi owadami, kręgowcami czy….jagodami. Więc nawet jeśli nie ma trzmieli, w brzuszku burczeć mu nie powinno. Zobaczcie filmik, z trzmielojadem, jak rozprawia się z gniazdem:

https://www.youtube.com/watch?v=dO3TyAJ6XaE

dzierzba gąsiorek Lanius collurio – a z tym ptaszkiem to ciekawa sprawa. Bo to, że się żywi owadami to jedno, ale co ona im robi! Olaboga. Mogła bym grać w jakimś horrorze albo średniowiecznym dokumencie. Dzierzba nabija swoją zdobycz na pale! W Insektarium, jest kilka zdjęć (musicie zjechać na dół strony):

https://insektarium.net/hymenoptera-2/apidae-pszczolowate/bombus-lucorum-trzmiel-gajowy-i-bombus-terrestris-trzmiel-ziemny/

sikora bogatka Parus major – no zjada. Tak jak inne owady. Choć może częściej się jej zdarzało lub ktoś to przebadał i wskoczyła do zestawienia. Plus dodatkowy fakt, że czasem używają tych samych miejsc do gniazdowania.

  • ssaki

To głównie gryzonie (myszy, norniki), owadożerne (kret) oraz borsuki, łasice i lisy. Czyli, jeśli znajdą gniazdo trzmieli (a zwykle się im udaje, bo to np. kret który przecież mieszka w pod ziemią) to go zniszczą, zdewastują, zjedzą, naruszą itd. Ale tutaj zaliczają się też Nasze duże poczciwe….. MISIE 🙂

https://www.youtube.com/watch?v=owmE2i78B14

A na koniec taki smaczek (na pewno dla mnie, bo wcześniej o tym nie słyszałam)

o ile w większości przypadków trzmiele uważa się za pożyteczne i ZAGROŻONE (np. Goulson i in. 2008), tak w niektórych krajach są INWAZYJNE!

(o inwazjach i terminach powiązanych tutaj Owady: ekspansja, masowy pojaw, gradacja. Czy jest się czego bać?). Przykład: Trzmiel ziemny Bombus terrestris tak dobrze poczuł się w Argentynie i Chile, że negatywnie wpłynął na jedynego rodzimego trzmiela Bombus dahlbomii (np. Torretta i in. 2006). O pasożytach inwazyjnych gatunków trzmieli można przeczytać tutaj (Jones i Brown 2014).

Literatura

  1. Chmielewski W. 1991. Trzmielolubny rozkruszek Kuzinia laevis (Duj.)(Acarida, Acaridae)-rozwój i składanie jaj na pyłku zbieranym przez pszczoły. Pszczelnicze Zeszyty Naukowe, 35. https://docplayer.pl/56687983-Trzmielolubny-rozkruszek-kuzinia-laevis-duj-acarida-acaridae-rozwoj-i-skladanie-jaj-na-pylku-zbieranym-przez-pszczoly.html
  2. Baumann J. 2018. Tiny mites on a great journey–a review on scutacarid mites as phoronts and inquilines (Heterostigmatina, Pygmephoroidea, Scutacaridae). Acarologia, 58(1), 192-251. https://www1.montpellier.inra.fr/CBGP/acarologia/article.php?id=4238
  3. Fürst M.A., McMahon D.P., Osborne J.L., Paxton R.J., Brown M.J.F. 2014. Disease associations between honeybees and bumblebees as a threat to wild pollinators. Nature, 506(7488), 364-366. https://www.nature.com/articles/nature12977
  4. Goulson D., Lye G.C., Darvill B. 2008. Decline and conservation of bumblebees. Annual Review of Entomology, 53, 191–208.
  5. Goulson D., O’Connor S., Park K.J. 2018. Causes of colony mortality in bumblebees. Animal Conservation, 21(1), 45-53.
  6. Jones C. M., Brown M.J. 2014. Parasites and genetic diversity in an invasive bumblebee. Journal of Animal Ecology, 83(6), 1428-1440. https://besjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdfdirect/10.1111/1365-2656.12235
  7. Lipa J.J., Triggiani O. 1988. Crithidia bombi sp. n. a flagellated parasite of a bumble-bee Bombus terrestris L.(Hymenoptera, Apidae). Acta protozoologica, 27(3-4).
  8. Lontkowski J. 2004. Pernis apivorus (L., 1758) – trzmielojad. W: Gromadzki M. (red.) Ptaki (część I). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. T. 7, s. 132–135. https://natura2000.gdos.gov.pl/files/artykuly/52989/a072_Trzmielojad.pdf
  9. Krzysztofiak A., Krzysztofiak L., Pawlikowski T. 2004. Trzmiele Polski. – przewodnik terenowy. Stowarzyszenie Człowiek i Przyroda, pp. 47. https://backend.pomagamypszczolom.pl/media/attachments/Trzmiele-Polski-Przewodnik-Terenowy.pdf
  10. Plischuk S., Meeus I., Smagghe G., Lange C. E. 2011. Apicystis bombi (Apicomplexa: Neogregarinorida) parasitizing Apis mellifera and Bombus terrestris (Hymenoptera: Apidae) in Argentina. Environmental microbiology reports, 3(5), 565-568.
  11. Plischuk S., Lange C.E. 2012. Sphaerularia bombi (Nematoda: Sphaerulariidae) parasitizing Bombus atratus (Hymenoptera: Apidae) in southern South America. Parasitology research, 111(2), 947-950.
  12. Torretta J.P., Medan D., Abrahamovich A.H. 2006. First record of the invasive bumblebee Bombus terrestris (L.)(Hymenoptera, Apidae) in Argentina. Transactions of the American Entomological Society, 132, 285–289.
  13. Vavilova V., Sormacheva I., Woyciechowski M., Eremeeva N., Fet V., Strachecka A., Bayborodin S.I, Blinov, A. 2015. Distribution and diversity of Nosema bombi (Microsporidia: Nosematidae) in the natural populations of bumblebees (Bombus spp.) from West Siberia. Parasitology research, 114(9), 3373-3383.

Dodaj komentarz